(Cadn.com.vn) - Hà Nội là nơi gặp gỡ của nhiều nền văn hóa, trong đó có nền văn hóa Pháp. Có thể nói văn hóa, kiến trúc Pháp đã mang lại cho mảnh đất Kinh kỳ những nét đẹp đặc trưng riêng biệt mà không một đô thị nào có được. Những dấu ấn văn hóa Pháp còn hiện diện ở những công trình kiến trúc Pháp tại thủ đô Hà Nội cho đến hôm nay đã chứng tỏ một cuộc giao thoa văn hóa đầy thú vị. Cuộc hội thảo “Văn hóa kiến trúc Pháp với thủ đô Hà Nội” do Hội Hữu nghị Việt - Pháp, Thư viện Quốc gia Việt Nam và Liên hiệp Các tổ chức hữu nghị TP Hà Nội tổ chức đã thể hiện rất rõ điều này.

Những cuộc giao thoa văn hóa

Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc khi nói đến dấu ấn văn hóa Pháp ở Hà Nội đã không quên nhắc đến việc quy hoạch kiến trúc, đô thị hóa mà người Pháp đã góp sức cho Hà Nội, bởi theo ông, “Chính người Pháp đã quy hoạch lại Hà Nội. Họ nắn lại đường phố, làm lại vỉa hè, đặt cống ngầm. Nhiều gia đình trong khu phố cổ đã tân trang lại nhà cửa dạng đôi ba tầng kiểu Pháp. Rồi sự ra đời của những phố Tây với những công trình đẹp như trường đại học, Viện Pasteur, nhà tài chính, phủ toàn quyền và rất nhiều biệt thự xinh đẹp. Các khu phố này với những dãy phố dài rộng thông thoáng có trồng cây ven hè mang lại màu xanh mát mẻ, xen vào đó là những vườn hoa cắt tỉa đẹp mắt...".

Các công trình kiến trúc hiện diện trong khu phố Pháp cách nay cả nửa thế kỷ đã tạo được sự đa dạng về phong cách và thể loại. Tiến sĩ- Kiến trúc sư (KTS) Đào Ngọc Nghiêm cho rằng: Cấu trúc không gian, phân khu chức năng, giải pháp về cảnh quan đô thị, hạ tầng kỹ thuật xét về những yếu tố cơ bản đến nay vẫn đáp ứng được yêu cầu của một khu đô thị hiện đại và nên được ghi nhận là một trong những thành phần tạo nên di sản của thủ đô Hà Nội.

Sự hiện hữu một khối lượng khá lớn các công trình kiến trúc xây dựng thời Pháp thuộc là những bằng chứng về sự thành công của người Pháp trong việc thích ứng kiến trúc, vốn đã định hình trong những điều kiện khí hậu nóng ẩm của nước ta. Không chỉ có thế, sự hiện diện của những không gian xanh công cộng ở Hà Nội mà người Pháp đã quy hoạch cũng chứng tỏ họ đã tìm tòi một giải pháp kết hợp giữa phong cách Châu Âu với truyền thống địa phương.

KTS Đào Tiến Ngọc nhận định: “Trong thời Pháp, đô thị Hà Nội còn nhỏ, số lượng các vườn hoa ít nhưng đã phần nào giải quyết được vấn đề môi trường và tạo được cảnh quan đô thị sinh động...”. Hệ thống cây xanh trong các công viên, vườn hoa, tuyến phố được lựa chọn, thuần hóa, bố cục linh hoạt... cho đến nay vẫn được xem như là một yếu tố cần thiết, và là bài học cho sự phát triển các khu đô thị mới sau này. PGS-TS-KTS Phạm Đình Việt - Chủ nhiệm bộ môn Kiến trúc Đông Dương của Trường ĐH Xây dựng - cho rằng kiến trúc đô thị Hà Nội là cuộc giao thoa văn hóa Đông Tây. Theo KTS, khu phố cổ như một cuốn sách lịch sử về kiến trúc, vì qua nó ta đọc được những phong cách, đặc điểm của các thời kỳ xây dựng...

Bắc Bộ phủ, một nét kiến trúc Pháp tại Hà Nội.

Phát huy những giá trị văn hóa kiến trúc Pháp ở Hà Nội

Tại cuộc hội thảo, các nhà nghiên cứu cũng trao đổi nhiều về bài học từ sự ảnh hưởng của kiến trúc Pháp trong xu hướng phát triển bền vững; kinh nghiệm về quy hoạch - kiến trúc gắn với khí hậu về môi trường, không gian xanh công cộng trong khu phố cũ ở Hà Nội... KTS Nguyễn Quốc Thông cho rằng: Bài học bổ ích trong quy hoạch kiến trúc thời Pháp tại Hà Nội chính là bài học của quá khứ về sự kết hợp của văn hóa trong kiến trúc đô thị, sự khai thác hợp lý, hài hòa các đặc điểm khác nhau của nhiều loại hình kiến trúc đô thị với vai trò quan trọng của cảnh quan thiên nhiên trong một tổng thể mà tính thống nhất và nét riêng độc đáo vẫn toàn vẹn.

Đánh giá ảnh hưởng của kiến trúc Pháp, TS-KTS Đào Ngọc Nghiêm cho rằng: Những thiết kế từ thời Pháp để lại đến ngày nay rất đa dạng song có sự hài hòa về tổng thể gắn kết với điều kiện khí hậu, phong tục tập quán và không ít công trình được thừa nhận, xem như là một phần không thể thiếu được của kiến trúc đô thị Hà Nội. Theo ông, việc nhìn nhận, đánh giá vai trò kiến trúc của khu phố Pháp tại Hà Nội một cách chính xác sẽ làm rõ những đặc thù trong quá trình hình thành diện mạo đô thị Hà Nội và định hướng cho sự phát triển tiếp theo.

Những bài học của những công trình kiến trúc Pháp đầu thế kỷ XX vẫn có những giá trị lớn trong việc áp dụng cho các công trình kiến trúc đương đại (kiến trúc phù hợp với môi trường khí hậu, văn hóa xã hội và kinh tế, sử dụng vật liệu địa phương, tiết kiệm năng lượng, ưu tiên các công nghệ thân thiện với môi trường, tôn trọng bản sắc đô thị, bản sắc kiến trúc khu vực...) đã được các nhà nghiên cứu kiến trúc thừa nhận. Kết hợp hài hòa giữa kiến trúc quốc tế với nền văn minh, văn hóa Hà Nội, đảm bảo cho một đô thị Hà Nội đặc trưng, giữ cho Hà Nội cái hồn của lịch sử ngàn năm... đó cũng là mong muốn của các nhà nghiên cứu, các KTS tham gia hội thảo lần này.

Nói như KTS Nguyễn Phương Mai thì gần một nửa thế kỷ qua, phong cách kiến trúc Pháp vẫn luôn là bài học nhiều tính văn hóa cho các thế hệ bây giờ và mãi về sau, là bài học phù hợp với lời kêu gọi của các đại hội KTS quốc tế những năm gần đây: Địa phương hóa kiến trúc hiện đại.

Gia Phú - Hoàng Anh